108 / 180
el sanatları
Kavukluklar:
Daha ziyade rokoko işlemelerle süslü bulu-
nan Edirne işi kavukluklar, zemini yeşil ve
kabartmaları altın yaldızla boyanmaktadır.
Rokoko kıvrımlar arasında yer yer yüksek
kabartma olarak işlenmiş çiçek rozetler bulu-
nur. Ortada küçük ve yuvarlak bir çerçeve ve
içerisinde “Ya Maşallah” ibaresi bulunmakta-
dır, İstanbul ve Anadolu’da bu kavukluklara
örnekler görülmesi ya çeşitli sebeplerle
Edirne’den alındığını veya Edirnekâri kavuk-
luklara benzetilmek istendiğini ifade eder. Bu
kavukluklarda renkler ve boyalar tamamen
orijinaldir.
Trabzan ayakları:
Edirnekâri ağaç işlemeciliğinin en güzel
örneklerinden olan bu eserler oyma bitkisel
süslü ve boyalıdır. Ayaklar helezoni ve silin-
diriktir. Üzerlerine yüksek ve alçak kabartma
olarak göz alıcı süslemeler işlenmiştir. Ayak-
ların dip taraflarına muhtemel ayak darbeleri
için düz bir süpürgelik bırakılmıştır. Bunun
üzerinde dolama da tabir edilen sarmaşık
motifler işlenmekte ve rokoko kıvrımlara
rastlanmaktadır. Bu kabartma motifler klasik
Türk sanat eserlerinden olan cami kapıları
ve rahleler üzerine yapılan girifit bitkisel mo-
tiflerin bir halk sanatkarı elinde aldığı şekil
olarak gösterilebilir.
KAKMA ESERLER
Sedef kakma olarak yapılmış eserlerimiz bu-
lunmasına rağmen gerek müzede ve gerekse
Edirne ev ve camilerinde Edirne’yi temsil
edebilecek tipik eserlere rastlanmamaktadır.
Sanat dallarında bu kadar ilerlemiş bir mer-
kezde bu çeşidin gelişmemiş olması iddia
edilemez. Ancak Edirnekâri kakma eserlerin
çeşitli sebeplerle başka yerlere gitmiş olması
ihtimali kuvvetlidir.
BOYA BEZEKLİ ESERLER
Yüklük ve köşe dolapları:
Türkiye’nin birçok bölgelerinde son zaman-
lara kadar kullanılan bu ev içi mefruşatı
Edirne’de özel bir mevkie ve üstünlüğe sa-
hiptir. Edirne’de yüklük, köşe dolabı, pencere
pervazları divan olarak kullanılan kanepeler
bir manzume olarak ele alınmakta ve en
güzel motifler güzel boyalarla işlenmektedir.
Bu ağaç eserlerinin İstanbul ve diğer şehir-
lerde daha az bezemeli olanlarına rastlanır.
Ancak aradaki gerek form ve gerekse renk ve
motif ayrılıkları hemen dikkati çeker. Edirne
evlerinin köşklü odalarına ve odanın kapı
karşısındaki pencereli duvarına monte edilen
bu manzume için odaların planı özel olarak
yapılır veya değiştirilir. Duvar üzerine açılacak
iki pencere arasına yüklük gelmeli ve bu
yüklük duvarın her iki köşesine pencere per-
vazları ve pencere önündeki oyma kanepeler-
le bağlanmalıdır.
Tavan işlemeleri:
Edirne evlerinde çok kullanılan tavan süsle-
meleri bilhassa
19.yy’ın başlarında rokoko
ve barok süslerle daha da geliştirilmiştir.
Ancak, yalnız yerli motifleri bulunan tavan
işlemeleri kısıtlı dahi olsa örnek bulunama-
mıştır. Bitkisel Edirne boyalarıyla boyanan
bu tavan işlemelerinin gülçeleri bilhassa
dikkate değer.
106